Rodzaje żarówek i ich oznaczenia

Żarówka towarzyszy ludzkości od roku 1879, w którym patent na nią otrzymał Thomas Edison - choć początkowo była duża, słaba i wymagała do swojego działania ogromnych ilości energii, to wynalazek ten, na przestrzeni dziesięcioleci był udoskonalany i zmienił bieg historii. Dziś żarówki towarzyszą nam wszędzie i w każdej chwili naszego życia, są tak stałym jego elementem, że już nawet nie zwracamy na nie uwagi. Ale czy na pewno wiemy o nich wszystko? Poznaj rodzaje żarówek, różne rodzaje ich gwintów i trzonków oraz stosowane na nich oznaczenia.

Czym jest żarówka i jakie ma zastosowanie?

Żarówka to rodzaj elektrycznego źródła światła, w którym elementem świecącym jest silnie rozgrzewające się włókno wykonane z trudno topliwego materiału. Obecnie włókna produkowane są z wolframu i zamykane w szklanych bańkach wypełnionych gazami szlachetnymi zmieszanymi w odpowiednich proporcjach. Prąd, przepływając przez włókno, rozgrzewa je powodując zjawisko emisji światła - to najbardziej ogólna i podstawowa zasada działania żarówki. Obecnie stosowane żarówki czy świetlówki działają jednak znacznie efektywniej niż tradycyjne żarówki żarowe.

Żarówek używamy po to, aby zastąpić nimi światło dzienne - wieczorami lub w pochmurne dni, kiedy jesteśmy zamknięci w naszych domach, odwiedzamy sklep czy pracujemy do późna w biurze. Ale używamy ich również jako źródła oświetlenia dekoracyjnego, w celu oświetlenia schodów, wybranych elementów wyposażenia domu, a nawet ogrodu, gablot sklepowych czy przestrzeni miejskich. W zależności od potrzeb dotyczących oświetlenia, wybieramy żarówki o różnej barwie, mocy i poziomie oddawania barw oraz różnego typu.

Rodzaje żarówek

Obecnie najbardziej popularnymi są żarówki LED, żarówki halogenowe i kompaktowe lampy fluorescencyjne (znane też jako świetlówki kompaktowe lub żarówki energooszczędne). Mają szereg zalet i są bardziej efektywne oraz trwałe niż żarówki tradycyjne. Aby jednak dobrać odpowiedni dla siebie rodzaj oświetlenia, należy znać i rozumieć różnice między poszczególnymi typami żarówek, a także rozpoznawać różne gwinty żarówek.

Czy jednak rzeczywiście żarówka LED lub halogenowa tak bardzo różni się od tradycyjnej, dobrze nam znanej żarówki żarnikowej? Okazuje się, że rozbieżności między nimi są ogromne, zdecydowanie na korzyść żarówek LED. I choć są one wielokrotnie droższe od tradycyjnych, to również wielokrotnie dłużej działają i zapewniają nam znaczące oszczędności na poborze energii elektrycznej. To jednak nie koniec korzyści płynących z ich stosowania.

Żarówki LED

Żarówki LED, czyli lampy diodowe lub lampy LED, różnią się od tradycyjnych żarówek i generalnie nazywanie ich żarówkami jest pewnym przeinaczeniem, bowiem nie ma w nich żadnego żarnika. Źródłem światła są w nich diody LED działające na zasadzie elektroluminescencji. Układ zasilający przystosowany jest do pracy przy niskim napięciu, co podnosi bezpieczeństwo użytkowania lampy LED. Diody oczywiście obudowane są kloszem ochronnym i wyposażone w obudowę do odprowadzania ciepła.

Jedną z największych zalet żarówki LED jest jej bardzo wysoka energooszczędność - zużywają do swojej pracy nawet 90% mniej energii od tradycyjnych żarówek. Są również odporne na wstrząsy i wielokrotne włączanie i wyłączanie oraz bardzo żywotne (mogą świecić od 30 do nawet 100 tysięcy godzin lub 25 lat). Żarówka LEDowa osiąga swoją pełną jasność w czasie krótszym niż 1 sekunda od włączenia i nie nagrzewa się nadmiernie w czasie świecenia.

Żarówki LED mają niewielkie rozmiary i mogą mieć różne kształty, także tradycyjnej żarówki, a ich temperatura barwowa mieści się w bardzo szerokim zakresie - możemy więc wybrać zarówno żarówkę o barwie ciepłej, jak i zimnej - oraz bardzo wysoki poziom oddawania barw. Różne rodzaje żarówek LED mają różne zastosowania - na przykład taśmy LED sprawdzają się do dekoracji mebli, a żarówka LED w kształcie świecy może być używana w lampkach biurkowych.

Żarówki halogenowe

Żarówka halogenowa to odmiana żarówki gazowej, wypełniona gazem obojętnym oraz halogenem - zwykle jodem lub bromem. Pamiętać jednak należy, że wycofane ze sprzedaży zostały zintegrowane świetlówki kompaktowe oraz żarówki z żarnikiem wolframowym.

Zastosowanie innych rodzajów żarówek halogenowych jest bardzo powszechne - stosuje się je jako źródło światła górnego w sufitach podwieszanych, jako oświetlenie punktowe i dekoracyjne. W porównaniu do tradycyjnych żarówek zużywają od 20 do 45% mniej energii. Ich jasne światło pada punktowo (przy oświetleniu dekoracyjnym) lub jest rozproszone (przy oświetleniu ogólnym), w zależności od potrzeb i wybranego modelu. Lampy halogenowe dają możliwość stosowania ściemniaczy, której nie mają inne źródła światła i mają bardzo wysoki współczynnik oddawania barw. Niestety w porównaniu z żarówkami LED są znacznie mniej żywotne, mogą bowiem pracować przez 2 do 3 tysięcy godzin. Są za to od nich znacznie tańsze.

Omawiając różne typy żarówek, warto wspomnieć również o świetlówkach energooszczędnych, zwanych też świetlówkami kompaktowymi. Dostępne są z małym gwintem Edisona lub dużym gwintem - obydwa rodzaje gwintów są typem gwintu wkręcanego. Mogą to być świetlówki o kształcie prostym, kulistym lub w kształcie litery U, a za powstawanie światła odpowiada w ich przypadku luminofor inicjowany przez promieniowanie UV, który z kolei powstaje dzięki wyładowaniu jarzeniowemu zachodzącemu między wolframowymi elektrodami.

Ten rodzaj żarówki zawiera w rurze opary argonu lub rtęci, a ich rodzaj i proporcje determinują temperaturę barwową jarzeniówki. Dlatego też po ich zużyciu się należy wyrzucać je do specjalnie oznaczonych pojemników.

Żarówki żarowe lub żarnikowe

Jeszcze kilka lat temu najczęściej stosowany rodzaj żarówek w domowych instalacjach stanowiły żarówki tradycyjne. Ze względu na konieczność obniżenia zużycia energii elektrycznej oraz ograniczenia emisji CO2, sprzedaż żarówek tradycyjnych została bardzo rygorystycznie ograniczona. Trzeba przyznać, że rzeczywiście zwykłe żarówki miały istotne wady - bardzo krótką żywotność (do 1 tysiąca godzin) oraz bardzo duży pobór energii. Ich mocną stroną była za to bardzo niska cena (kosztowały dosłownie kilka złotych) i dobre odwzorowanie kolorów oraz równomierny strumień świetlny i ciepła barwa światła przyjaznego dla oka.

Rodzaje gwintów i trzonków żarówek

Wybierając żarówkę, zwracasz jednak uwagę nie tylko na takie jej parametry jak barwa światła czy strumień świetlny i efektywność energetyczna, ale również na rodzaj gwintu - a jego wybór uzależniony jest oczywiście od rozwiązań zastosowanych w oprawach oświetleniowych, które masz zainstalowane w domu. Rodzaje gwintów żarówek - LED, halogenowych i innych, mniej popularnych - są bardzo zróżnicowane, do tych najczęściej stosowanych zaliczamy:

• mały gwint Edisona (gwint E14) i duży gwint Edisona (gwint E27) - stosowane w żarówkach tradycyjnych i żarówkach halogenowych. To typowy, znany nam doskonale wkręcany gwint stosowany najczęściej w oświetleniu domowym;
• gwint GU10 - stosowany w przypadku żarówek halogenowych, montowany jest na zatrzask. Wyposażone w niego żarówki halogenowe zwykle dają strumień światła skierowany pionowo w dół, na przykład w oprawach sufitowych;
• gwint MR16 - może być stosowany w żarówkach LED i reflektorach, tam, gdzie potrzebny jest precyzyjnie skierowany i silny strumień światła. Montowany na wcisk;
• gwint G4 - używany w żarówkach do oświetlenia punktowego, montowany na wcisk za pomocą tak zwanych wąskich widełek.

Podsumowanie

O tradycyjnych żarówkach wielu z nas już zapomniało - opracowanie technologii LED pozwoliło je zastąpić, i to z korzyścią zarówno dla środowiska naturalnego, jak i portfela użytkownika. To źródła światła o mniejszej mocy, ale znacznie bardziej efektywne i żywotne.